Bilindiği gibi, kamu idareleri ile yükleniciler arasında kamu ihale mevzuatına göre yapılan ihaleler sonucunda sözleşmelerin uygulanmasında taraflar eşit hak ve sorumluluklara sahip bulunmakta ve sözleşme konusu işin ifası ve hakedişlerin ödenmesiyle ilgili uyuşmazlıklar kural olarak hukuk mahkemelerinde çözüme bağlanmaktadır.
Bununla birlikte, söz konusu uyuşmazlıkların mahkeme dışında bir nevi sulh yoluyla çözülebilmesine ilişkin olarak bazı düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu düzenlemeler 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’nda 14.02.2020 tarihinde 7221 sayılı Kanunla yapılmıştır.
4735 sayılı Kanunun “Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı” başlıklı Ek 1’inci maddesinde;
“4735 sayılı Kanuna göre düzenlenecek yapım ve yapım ile ilgili danışmanlık hizmet işlerine ilişkin sözleşmelerin uygulanmasında; sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti, ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki uyumsuzluk, iş programı ihtilafları, fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması, sürenin uzatılması ve ödenek aktarılması, geçici ve kesin kabul işlemleri, gecikme halinde uygulanacak cezalar, yaptırılabilecek ilave işler ve iş eksilişlerinde sözleşme anlaşmazlıklarını incelemede Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bünyesinde yer alan Yüksek Fen Kurulu Başkanlığı görevli ve yetkilidir.”
“Sözleşme uygulamalarına yönelik itiraz başvuruları ve anlaşmazlıkların çözümü” başlıklı Ek 2’nci maddesinde ise;
“Yüklenici veya idareler, sözleşmenin uygulanmasından kaynaklanan anlaşmazlıklar nedeniyle yargılama veya Sayıştay incelemesine konu edilmemiş olmak şartıyla anlaşmazlığın çözümü için Yüksek Fen Kuruluna başvurabilirler. Yüklenici itirazları, sözleşmeyi düzenleyen idarelere, kesin kabul aşaması tamamlanıncaya kadar yazılı olarak yapılır. Bu itirazlar, ilgili idareler tarafından en geç otuz gün içinde Yüksek Fen Kuruluna gönderilir. Yüksek Fen Kurulu, itirazları en geç altmış gün içinde bu Kanun ve ilgili mevzuat hükümlerine göre inceleyerek karara bağlar ve bu kararlar ilgili idarece uygulanır.”
denilmektedir.
Söz konusu kanundaki düzenlemelere göre;
– Sadece yapım ve yapım ile ilgili danışmanlık hizmet işlerine ilişkin uyuşmazlıklar çözüm için Yüksek Fen Kuruluna gönderilir. Mal ve hizmet alımlarına ilişkin uyuşmazlıklar çözüm için Yüksek Fen Kuruluna başvurulamaz, bunlar için sadece yargı mercilerine başvurulabilir.
– Uyuşmazlıkların çözümü için Yüksek Fen Kuruluna başvuru zorunlu değildir. Yukarıda sayılan anlaşmazlıklar için Yüksek Fen Kuruluna başvuru dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu olan bir yol değildir.
– Yargıya intikal etmiş veya Sayıştay incelemesine konu edilmiş uyuşmazlıklar Yüksek Fen Kuruluna intikal ettirilemez.
– Yüklenici doğrudan Yüksek Fen Kuruluna başvuruda bulunamaz, öncelikle idareye başvuruda bulunmak zorundadır. Yüklenicinin idareye başvurması üzerine idare bu başvuruyu Yüksek Fen Kuruluna intikal ettirir.
– Yüklenicinin talebi olmaksızın idarenin kendisi de Yüksek Fen Kuruluna (görüş için) başvuruda bulunabilir.
– Yüksek Fen Kuruluna başvuru kesin kabul aşaması tamamlanıncaya kadar yapılabilir.
– Yüksek Fen Kurulunca karara bağlanan hususlar Kurulun kararı doğrultusunda idare tarafından uygulanmak zorundadır.
Kanundaki düzenlemelerde Yüksek Fen Kurulunca karara bağlanan hususlarda yüklenicinin yargı yoluna başvuru yapıp yapamayacağına ilişkin düzenleme bulunmamakla birlikte Anayasanın 125’inci maddesindeki “İdarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır” hükmünden dolayı Yüksek Fen Kurulunca karara bağlanan hususlar için de yargı yoluna başvurulabilir.
Yüksek Fen Kuruluna başvuruların nasıl yapılacağı ise 12.06.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının Çalışma Usûl Ve Esasları Hakkında Yönetmelik’de düzenlenmiştir.
Yönetmelikte; kamu kurum ve kuruluşlarınca yapım ve yapım ile ilgili danışmanlık hizmet işlerine ilişkin sözleşmelerin uygulanmasında; sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti, ihale dokümanını oluşturan belgeler arasındaki uyumsuzluk, iş programı ihtilafları, fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması, sürenin uzatılması ve ödenek aktarılması, geçici ve kesin kabul işlemleri, gecikme halinde uygulanacak cezalar, yaptırılabilecek ilave işler ve iş eksilişlerinde sözleşme anlaşmazlıklarını ilgili idarenin talebine istinaden inceleyip karara bağlamak Yüksek Fen Kurulu Başkanlığının görevleri arasında sayılmıştır.
Yönetmelikte yapılan düzenlemelere göre;
– Yüklenici itirazları sözleşmeyi düzenleyen idarelere, kesin kabul aşaması tamamlanıncaya kadar yazılı olarak yapılır. Bu itirazlar, ilgili idareler tarafından en geç 30 gün içinde Başkanlığa gönderilir.
– İdare talep yazısına, anlaşmazlık konusu işe ait imzalanan sözleşme, ihale dokümanları, görüş sorulan konuya dair gerekçeli dayanakları belirtilen idare görüşü ve yüklenicinin beyan ve itirazları ile diğer bilgi ve belgelerin birer suretleri eklenir.
– Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti anlaşmazlıklarında yukarıda belirtilen usûl ve esaslara uyulur. Ayrıca uyuşmazlığın sebebini teşkil eden hususlar hakkında taraflarca ileri sürülen gerekçeler ile kendilerine göre olması gereken fiyatları belirtecek şekilde düzenlenmiş anlaşmazlık tutanağı, yüklenici ve idarece ayrı ayrı hazırlanmış ve idarece onaylanmamış fiyat tespit tutanakları ile bunlara ilişkin analiz belgeleri talep yazısına eklenir. Anlaşmazlık tutanağı ve fiyat tespit tutanaklarının, Yönetmelik eki Ek-1 ve Ek-2’de yer alan standart formlara uygun olması zorunludur. Bu bilgi ve belgeler gerektiğinde yükleniciden de istenebilir.
– Plân, çevre, yapım ve yapıma dair hizmet işlerine ilişkin konular hakkında kamu kurum ve kuruluşları ile yapı kooperatiflerince görüş talep edilen hâllerde, sözleşmeye bağlı olma şartı aranmaksızın Kurulca görüş verilir. Talebin Kurulda görüşülebilmesi için; talep sahibinin talebe ilişkin hususlara dair görüşleri, gerekçeli dayanakları ile birlikte talep yazısında veya ekindeki belgelerde açık olarak belirtilir ve talep yazısına konu hakkındaki diğer belgeler de eklenir.
– Sözleşmelerin yürütülmesi sürecinde oluşan anlaşmazlıklar, gerekli bilgi ve belgelerin eksiksiz olarak Başkanlığa intikal tarihinden itibaren 60 gün içerisinde Kurulca karara bağlanır. Kurul kararları ilgili idaresince uygulanır.
– Yargı mercilerine intikal etmiş veya Sayıştay incelemesine konu olmuş anlaşmazlıklar hakkında idarelerce müracaatta bulunulmaz, bulunulmuş ise Kurul tarafından görüş ve karar verilmez.
Söz konusu yönetmelikte yapılan düzenlemelere göre, idare ile yüklenici arasında yapım işlerine ilişkin olarak ortaya çıkan uyuşmazlıklarla ilgili olarak Yüksek Fen Kuruluna yapılacak başvurunun uyuşmazlığın kesin olarak çözülmesi için bu konuda görüş alınması amacına yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, ilgili idare söz konusu Kurul tarafından verilen görüş yönünde işlem tesis etmek zorundadır.
Bu bağlamda, Kurul tarafından verilen kararların ilgili idare açısından bağlayıcı, yüklenici açısından ise bağlayıcı olmadığını söylemek yanlış olmayacaktır.
Sonuç
Özel teknik bilgi ve uzmanlık gerektirdiği için ve uzun yargı süreci ve maliyetleri de dikkate alındığında yapım işlerine ilişkin uyuşmazlıklar uyuşmazlıkların yargı mercilerine intikal etmeden önce Yüksek Fen Kurulunda karara bağlanması uyuşmazlıkların yargı mercileri dışında çözülebilmesine imkan sağlamaktadır.
Yüksek Fen Kuruluna başvuru zorunlu olmadığı gibi yüklenici Yüksek Fen Kuruluna başvurmadan doğrudan veya Yüksek Fen Kurulunun kararı üzerine yargı mercilerine başvurabilir.
Bununla birlikte, Yüksek Fen Kurulunca verilen karar bir nevi görüş mahiyetinde olmakla birlikte yapım sözleşmesinin tarafı olan ilgili kamu idaresi bu karara uymak ve bu yönde işlem tesis etmek zorundadır.
Kanunda yapılan düzenlemede Yüksek Fen Kurulunca karara bağlanan (görüş verilen) hususta ilgili idarenin Kurul kararına uyma zorunluluğunun getirilmiş olması yapım işlerine ilişkin bazı uyuşmazlıkların davasız bir şekilde çözülmesine katkıda bulunacaktır.
0 yorum