Özel sektör işletmelerinden farklı olarak kamu idarelerinin hemen hemen tüm iş ve işlemleri kanun, Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, tebliğ, genelge vb. hukuki metinlerle düzenlenmiştir. Öte yandan, Sayıştay, Danıştay ve diğer yargı mercilerince de kamu idarelerinin iş ve işlemlerine yön verilmiştir.
İçinde bulunduğumuz bilgi çağında kamu idarelerinin iş ve işlemleriyle ilgili yasal düzenlemelerin öğrenilmesi ve tatbik edilmesi zor olmamakla birlikte bunlar ya pek bilinmemekte veya yanlış öğrenilmekte veyahut tatbik edilmemektedir. Sıklıkla ihlal edildiği için kamuda özellikle bilinmesi ve tatbik edilmesi gereken bazı hususları şu şekilde sıralayabiliriz:
– Kamu kurumlarınca sadece fatura karşılığı ödeme yapılması yasal olarak mümkün değildir. Faturanın bir satınalma dosyasına (onay belgesi, satınalma kararı, sözleşme, muayene-kabul, hakediş raporu vb.) dayanması zorunludur.
– Alındığı ispat edilemeyen bir mal ve hizmete karşılık yapılan ödeme kamu zararıdır.
– Doğrudan teminde teklif değil, fiyat bilgisi alınır.
– Doğrudan temin yoluyla yapılan alımlarda 3 yerden fiyat teklifi alınması zorunluluğu bulunmadığı gibi, 3 yerden fiyat alınması piyasa fiyat araştırmasının gerçekçi bir şekilde yapıldığını göstermez. 5018 sayılı Kanuna göre önemli olan sonuçta piyasa rayiçlerinin üzerindeki bir fiyatla alım yapmamaktadır. Piyasa fiyat araştırması ne şekilde yapılırsa yapılsın piyasa rayiçlerinin üzerindeki bir fiyatla alım yapılması kamu zararıdır.
– Kamu zararı kasıtlı/sistematik olarak gerçekleşmiş ve/veya zararın miktarı büyük ise mali sorumluluğun yanısıra adli sorumluluk da (görevi kötüye kullanma vb.) söz konusu olur.
– Yaklaşık maliyetin veya muhammen bedelin yanlış belirlenmesi ve ihalede rekabetin gerçekleşmemesi nedeniyle rayiç fiyatlara aykırı şekilde alım veya satım yapılması kamu zararı olduğu gibi adli sorumluluk da gerektirebilir.
– Hazine dışındaki kamu kurumları (belediyeler, üniversiteler vb.) taşınmazlarını pazarlık usulüyle (51/g) kiraya veremez.
– Kamu kurumlarının günlük mesaisi toplam 8 saattir. Dolayısıyla, saat 9:00’da mesaiye başlayan bir kamu kurumu öğlen 1,5 saat ara veriyorsa akşam saat 6:30’a kadar açık olmak zorundadır.
– Kamu kurumları hibe yoluyla dahi olsa yabancı menşeli binek taşıt aracı edinemez.
– Daire başkanları, il müdürleri, bölge müdürleri ve ilçe müdürlerinin ile daha alt düzeyde bulunanların makam aracı hakkı yoktur.
– Avans yoluyla alım diye bir satınalma yöntemi yoktur. Satınalma usulleri; ihale, istisnalar (4734 sayılı Kanun/Md. 3) kapsamında alım ve doğrudan teminden ibaret bulunmaktadır.
– Avans sınırlarını aşan para mutemede verilemez, söz konusu paranın kredi mekanizması yoluyla kullandırılması gerekir.
– Kamu kurumları günlük gazetelere abone olamaz, idare faaliyetlerini tanıtmaya yönelik rapor, kitap, dergi, bülten ve benzeri yayınlar bastıramaz.
– Kamu kurumlarında personele yemek yardımı sadece kurum bünyesindeki yemekhanede yemek verilmek suretiyle sağlanır. Bu hizmetten sadece 657 sayılı Kanuna tabi personel yararlanabilir, işçilere yemek yardımı nakdi ödeme şeklinde sağlandığı için işçiler memurlara sağlanan yemek hizmetinden yararlanamaz.
– Yemek maliyetinin yarısı (Ankara, İstanbul ve İzmir’de 2/3’ü) memurlardan, kalan kısmı ise kurum bütçesinden karşılanır.
– Kamu kurumlarına yapılan bağışlar özel bir hesaba veya kamu görevlilerinin şahsi hesabına değil, bütçeye yani kurumun resmi hesabına veya envanterine aktarılır.
– Kamu personelinin bizzat yapması gereken iş ve işlemler (muhasebe kaydı, dokuman hazırlama vb.) danışmanlık hizmeti alımı şeklinde kişilere yaptırılamaz.
– Bir malın çıkışı veya tüketimi belgelendirilmemişse girişi de şaibelidir.
– Taşıt bakım onarımlarında kullanılan malzemeler için taşınır işlem fişi düzenlenmez. Taşıt bakım onarımı hizmet alımı olduğu için hizmet işleri hakediş raporu düzenlenir (doğrudan teminle yaptırılsa dahi).
– Taşınır İşlem Fişi ile taşınır mal çıkışı ancak taşınır istek belgesi ile yapılır. Çıkışı yapılan malın nereye veya kime teslim edildiğinin TİF üzerinde belirtilmesi gerekir.
– Kamu idarelerince yapılan hizmet alımlarında (temizlik, bakım onarım, nakliye vb.) hakediş raporu düzenlenmesi zorunludur.
– Kamuda çalışan işçilere memurların yapması gereken iş ve işlemlerde imza ve paraf yetkisi verilemez.
– Harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevi aynı kişide birleşemez. Muhasebe yetkililiği ve gerçekleştirme görevi de aynı kişide birleşemez.
– Yazar kasa fişi devlet harcamalarında kanıtlayıcı belge olarak kullanılamaz.
– Kamuda tüm ödemelerin banka kanalıyla yapılması esastır. Elden ödeme çok istisnai hallerde söz konusudur.
– İktisadi ve ticari faaliyetlerde (piyasaya yönelik bedel karşılığında mal ve hizmet satışı) bulunan kamu kurumları KDV ve kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis etmek zorundadır.
– Devlet memuru büro, işyeri vb. bir işletmede olmamak şartıyla serbest meslek faaliyetinde bulunabilir.
– Devler memuru şirket kurabilir (anonim şirket veya limited şirket) veya bu tür şirketlere ortak olabilir. Bununla birlikte, devlet memuru görev yaptığı kurumun iştiraki mahiyetindeki şirketler haricinde herhangi bir şirketin yönetim organında görev alamaz.
– Erkek memurlarının dairede gömlek ve çorap giymesi, kravat takması zorunludur, erkek memurlar saçlarını gömlek yakasını geçecek şekilde uzatamaz. Kadınlar da kot pantolon, terlik tipi (sandalet) ayakkabı giyemez.
– Memurların kanundan kaynaklanan servis hakkı yoktur. Ancak toplu iş sözleşmesi hükümleri gereğince devletin imkanları ölçüsünde kendilerine servis hizmeti sağlanabilir.
– Belediyelere ait taşınmazlar dernek ve vakıflara tahsis edilemez, bedelsiz olarak kullandırılamaz.
– Belediyeler profesyonel spor kulüplerine ayni veya nakdi yardımda bulunamaz.
– Kamu idarelerinin piyasaya yönelik, bedel karşılığında mal ve hizmet sunumu faaliyetlerinin bütçe içi (iktisadi) işletme kapsamında icra edilmesi gerekir.
– Dernek ve vakıflar, kamu kurum ve kuruluşlarının ismini alamaz, bu kurum ve kuruluşların hizmet binaları ve müştemilatı içinde faaliyet gösteremez ve bu kuruluşlara ait araç ve gereci kullanamaz.
– Dernek ve vakıflar kamu kurum ve kuruluşlarının sundukları hizmetlerle ilgili olarak gerçek ve tüzel kişilerden ücret, bağış, katkı payı ve benzeri adlar altında herhangi bir karşılık alamaz.
– Belediye şirketleri kamu idaresi değildir, bu şirketlerde çalışan personel de kamu görevlisi değildir. Bu nedenle, belediye şirketi personeli belediyenin iş ve işlemlerine ilişkin belgelere imza atamaz.
– Üniversiteler iktisadi ve ticari faaliyette (kantin, kafeterya, sosyal tesis işletmek dahil) bulunmak üzere şirket veya kooperatif kurup işletemez.
– Tespit edilen kamu zararı kamu personelinin rızası olmaksızın maaşından kesilemez, kamu personeli aleyhine icra ve dava yoluna gidilmesi gerekir.
– Kamu misafirhaneleri ve sosyal tesislerinin kendi yağıyla kavrulması esastır, kural olarak bu kurumlara kamu personeli veya kamu kaynağı tahsis edilemez.
– 657 sayılı Kanuna tabi personel kamu şirketleri de dahil olmak üzere herhangi bir şirkette genel müdür, müdür, birim sorumlu veya başka herhangi bir icrai görev alamaz. Söz konusu personel sadece kurumunun iştiraki mahiyetindeki şirketlerde yönetim kurulu üyesi (anonim şirketlerde) veya şirket müdürü (limited şirketlerde) olarak görevlendirilebilir.
0 yorum